به بهانه انتخاب فیلم‌های جشنواره فجر

طی چند سال گذشته شرایط حاکم بر فیلم‌سازی سینمای ایران باعث شده بود که حداقل هر دوسال یک بار شاهد جشنواره‌ای پربار با حضور سینماگران مختلف باشیم؛ جشنواره‌ای که پاسخگوی تمام ذائقه‌های مخاطب است. بعد از سال ۸۹ که به گواه بسیاری یکی از بهترین دوره‌های جشنواره بود و اکران سال ۹۰ را تضمین کرد، پیش‌بینی می‌شد امسال هم با حضور برخی از فیلم‌سازان سرشناس شاهد محفل گرمی باشیم که نتیجه‌ای جز اکران موفق سال آینده ندارد. اما متاسفانه قلع و قمع شدیدی که از سال گذشته شروع شده بود، امسال به شدیدترین شکل ممکن ادامه پیدا کرد. از اهدای جایزه‌های مختلف به فیلم‌های به‌اصطلاح ارزشی گرفته تا حمله‌های همه‌جانبه به برخی از فیلم‌ها ترکش‌هایی را با خود به همراه داشت که مجالی برای بازگو کردن آن نیست. کافی‌ست نگاهی گذرا داشته باشیم به وضعیت سینمای ایران از نوروز ۹۱ تا به امروز.

اما خبرهای حاشیه‌ای جشنواره فیلم فجر امسال خیلی زودتر از همیشه رسانه‌ای شد. توقیف، سانسور و نظارت‌های خارج از سینما همانند سال‌های قبل و البته این بار بیش‌تر، در حال انتشار است. بی‌شک این رویه بیش از هرچیز دل‌زدگی سینماگران و مخاطبان جشنواره فجر را با خود به همراه دارد؛ اتفاقی که مسئولان امر سعی دارند آن را کم‌اهمیت جلوه دهند. شب گذشته اسامی فیلم‌های پذیرفته‌شده اعلام شد و در کمال تعجب جای خالی چند فیلم به چشم می‌آید: آسمان زرد کم عمق بهرام توکلی، همه چیز برای فروش امیر ثقفی، آشغال‌های دوست‌داشتنی محسن امیریوسفی، پرویز مجید برزگر، زندگی مشترک آقای محمودی و بانو  روح‌الله حجازی، آینه شمعدون بهرام بهرامیان، روز رستاخیز احمدرضا درویش به همراه چند فیلم اول دیگر از آثاری هستند که به‌وضوح حرف از ممیزی‌شان به میان آمده و بحث نظارتی مطرح شده است. البته چند فیلم هم به بهانه‌های فنی مورد بازبینی قرار نگرفتند. قسمت جالب ماجرا آن‌جاست که برخی از اعضای هیات انتخاب که اتفاقاً نزدیکی بیش‌تری با طیف سینماگران دارند، سعی می‌کنند قضیه را به شکلی دیگر مطرح کنند و با همان ادعای پوچ استقلال کامل، در محفل‌های خصوصی یک جور حرف می‌زنند و در مصاحبه با رسانه‌ها طوری دیگر. مثلاً علی معلم یکی از همین اعضا طی مصاحبه‌ای اعلام کرد «باید بگویم که با اعضای هیأت انتخاب راجع به کیفیت بحث و گفت‌وگو می‌کردیم و فیلمی که رای اکثریت را جلب می‌کرد به بخش مسابقه راه می‌یافت.» تاکید فکاهی روی عدم کیفیت فیلم‌هایی که انتخاب نشده‌اند هرساله مایه‌ی آبروریزی هیات محترم شده است. چندی پیش که با علی احمدزاده، کارگردان مهمونی کامی صحبت می‌کردم از برخی از اعضای هیات انتخاب تشکر کرد. چرا که معتقد بود به‌شدت پشت فیلم او و برخی فیلم‌های دیگر ایستاده‌اند ولی به او گفته‌اند که درخواست ممیزی‌های زیادی وجود دارد!
نمی‌دانم این عدم صداقت ناشی از ترس است یا چیز دیگر ولی نهایت این‌گونه «دروغ»ها از سوی کسانی که وظیفه انتخاب دارند، ماندگاری در پست‌های‌شان است و بس. فیلم‌ها در جشنواره‌های گذشته حداقل برای نمایش در این رویداد که مخاطبان خاص‌تری دارد به مشکلات کم‌تری برمی‌خوردند، هرچند که همان‌ها برای اکران عمومی ممکن بود تا سال‌ها پشت خط بمانند. امسال به نظر رویه تغییر کرده و توقیف و سانسور از همان نمایش اولیه در جشنواره شروع می‌شود. به هرحال عادت‌مان شده که از گذشته درس نگیریم. وضعیت ناامیدکننده اکران در دو فصل نخست امسال با مقاومت برخی از سینماگران مبنی بر اکران فیلم‌های تحریمی حوزه هنری، گرمای امیدبخشی به گیشه بخشید ولی این قصه سر دراز دارد.